© Tekst: muzeumsecesji.pl 2015

Zdjęcia: muzeumsecesji.pl 2007, 2013, Małgorzata Strasz-Sowińska 2011

Wzór: Chimeraudapeszt jest metropolią przypominającą raczej Paryż, Rzym czy Barcelonę niż Wiedeń, pod którego wpływami mógłby pozostawać z racji bycia częścią monarchii austro-węgierskiej. Tymczasem budowli nawiązujących do secesji wiedeńskiej nie ma w mieście zbyt wielu. A budapesztańska secesja, choć bywa dość ciężka — jak wiedeńska, to jednak jakoś inaczej. Obiekty najbardziej widoczne z brzegu Dunaju: pałac Gresham i hotel Gellért szarymi fasadami jakby chciały dopasować się do skalnego krajobrazu miasta.

Zobacz powiększenie

Budapeszt. Hotel Gellért, architekci Arthur Sebestyén, Ármin Hegedüs, Izidor Sterk, 1909-1918

Zobacz powiększenie

Budapeszt. Centrala telefoniczna, Horváth Mihály tér 17-19, architekt Vilmos Rezső Ray, 1910-1916

Zobacz powiększenie

Budapeszt. Városligeti fasor 23, architekt Emil Vidor, 1903

Zobacz powiększenie

Budapeszt. Portal hotelu Gellért

Zobacz powiększenie

Budapeszt. Síp ut. 16-18

Zobacz powiększenie

Budapeszt. Falująca fasada pałacu Gresham

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Lázár út. 7-9

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Gutenberg tér 4, architekci bracia Vágó, 1906

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Liszt Ferenc tér 2, architekt Emil Vidor, 1906

Niektóre budynki, zarówno w Budapeszcie, jak i poza nim, przywodzą na myśl projekty Gaudiego. Czyżby dawał o sobie znać obecny zarówno w Hiszpanii, jak i na Węgrzech duch Orientu? Plemiona pra-Węgrów przybyły wszak do Europy z Azji, a państwo węgierskie ma za sobą turecką przeszłość w wiekach XVI i XVII.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Hermina út. 47, architekci Ödön Lechner, Dezsö Jakab, Marcell Komor, 1905

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pałac Gresham, Széchenyi tér 5, architekci Zsigmond Quittner, József Vágó, 1904-1906

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Łaźnie w hotelu Gellért

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pałac Gresham

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pocztowa Kasa Oszczędności, Hold út. 4, architekci Ödön Lechner, Sándor  Baumgarten, 1901

Podpis miniaturki 1

Wnętrze Cifrapalota w Kecskemét

Podpis miniaturki 1

Cifrapalota w Kecskemét, architekt Márkus Géza, 1902

Przełom wieków XIX i XX stał w wielu krajach europejskich pod znakiem poszukiwania odrębności narodowych. Architekt Ödön Lechner chciał wykreować węgierski styl narodowy, sądził bowiem, że na przestrzeni dziejów taki styl się nie wykształcił. W tym celu sięgnął najpierw do architektury hinduskiej i islamskiej, a potem do wzorców ludowych, w szczególności do ludowych motywów zdobniczych. Stworzony przez niego styl jest obecnie uznawany za węgierską odmianę secesji.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Muzeum Sztuki Użytkowej, Üllői út. 33-37, architekci Ödön Lechner, Gyula Pártos, 1893-1896

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ludowe wzory na fasadzie Muzeum Sztuki Użytkowej

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pocztowa Kasa Oszczędności, Hold út. 4, architekci Ödön Lechner, Sándor  Baumgarten, 1901

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Dachy i kominy willi przy Hermina ut. 47

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ludowe wzory na fasadzie Muzeum Sztuki Użytkowej

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Instytut Niewidomych, Ajtósi Dürer sor 39, architekci Sándor Baumgarten, Zsolt Herczeg, 1907

Lechner ze szczególnym upodobaniem stosował glazurowane dekoracje ceramiczne. Pokrywał nimi dachy, dekorował fasady i wnętrza. Dzięki nim węgierska secesja zyskała oryginalne oblicze. Zresztą podobnie jak secesja w wydaniu Gaudiego w Hiszpanii. Ozdoby są czasem bardzo wybujałe, błyszczą i wabią, czasem zaś są delikatne i dyskretne, ledwie narysowane.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Zdobienia sklepienia w Muzeum Sztuki Użytkowej

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Wejście do Muzeum Sztuki Użytkowej

Podpis miniaturki 1

Kecskemét. Iparosotthon

Podpis miniaturki 1

Ludowe motywy na fasadzie Cifrapalota w Kecskemét

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ceramiczne róże na fasadzie domu Bedö, Honvéd ut. 3

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Gutenberg tér 4

Podpis miniaturki 1

Kecskemét. Ceramiczne dekoracje na dachu Cifrapalota

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pokrycie dachu Muzeum Sztuki Użytkowej

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ceramiczne słoneczniki w balustradzie balkonu domu Bedö

Podpis miniaturki 1

Kecskemét. Wzory ceramiką haftowane na fasadzie Cifrapalota

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ceramika łączona z drewnem. Rajska jabłoń w domu Bedö

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Motywy geometryczne na fasadzie kamienicy przy Szilágyi Dezső tér 4

Glazurowane dekoracje pochodzą z fabryki Vilmosa Zsolnaya w Peczu. Wytwarzana w niej ceramika święciła triumfy na przełomie wieków. Przyczyniło się do tego zastosowanie nowych technologii — bardzo odpornego na czynniki atmosferyczne pirogranitu i delikatnego opalizującego szkliwa eozynowego. Ten pierwszy materiał znalazł zastosowanie w architekturze, ten drugi — w rzemiośle artystycznym. Pirogranitową ceramikę architektoniczną i secesyjne naczynia szkliwione eozyną projektował także nasz rodak Tadeusz Sikorski, zięć Vilmosa Zsolnaya.

Podpis miniaturki 1

Zrewitalizowane zabudowania fabryki Zsolnaya w Peczu

Podpis miniaturki 1

Pecz. Centralny plac w fabryce; na drugim planie willa, w której mieszkał Tadeusz Sikorski z rodziną

Podpis miniaturki 1

Pecz. Fabryka Zsolnaya; lampa w bramie

Podpis miniaturki 1

Pecz. Fabryka Zsolnaya; budynki biurowe

Podpis miniaturki 1

Pecz. Zabudowania biurowe i ceramiczne dekoracje na terenie fabryki Zsolnaya

Podpis miniaturki 1

Pecz. Ceramiczne detale willi Sikorskich

Podpis miniaturki 1

Pecz. Fabryka Zsolnaya; ceramiczny portal wejściowy w jednym z budynków

Podpis miniaturki 1

Kolekcja secesyjnych naczyń eksponowana na terenie fabryki w Peczu. Projekt wazonu Tadeusz Sikorski, 1901

Podpis miniaturki 1

Projekt Tadeusz Sikorski, 1901

Podpis miniaturki 1

Projektant nieznany, 1901

Podpis miniaturki 1

Projekt Tadeusz Sikorski, 1901

Podpis miniaturki 1

Projektant nieznany, 1898-1899

Podpis miniaturki 1

Projekt Lajos Mack, 1900

Podpis miniaturki 1

Projekt Henrik Darilek, 1904

Ödön Lechner miał oponenta w kwestii stylu narodowego. Był nim Károly Kós. Utrzymywał on, że oryginalna węgierska architektura ukształtowała się jednak — w średniowieczu, a przetrwała w ludowym budownictwie Siedmiogrodu i z tego źródła należy czerpać. Projekty Kósa, choć też określane jako secesyjne, w istocie rzeczy są rozwinięciem idei ruchu Arts and Crafts, z jego surowymi formami. Podobnie jak dzieła architektury fińskiej tego okresu. Paralela przytoczona nie bez kozery — Finowie i Węgrzy wywodzą się z jednego ugrofińskiego pnia.

Podpis miniaturki 1

Kościół katolicki w Zebegény, architekci Károly Kós, Béla Jánszky, 1910

Podpis miniaturki 1

Wnętrze kościoła w Zebegény, polichromie Aladár Körösfői-Kriesch

Podpis miniaturki 1

Jednolite stylowo wnętrze. Puszka na ofiary w kościele w Zebegény

Podpis miniaturki 1

Szkoła protestancka w Kecskemét, architekt Valér Mende, 1910-1913

Podpis miniaturki 1

Kościół protestancki w Budapeszcie, Városligeti fasor 5, architekt Aladár Árkay, 1911-1913

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Wnętrze kościoła protestanckiego przy Városligeti fasor 5

Podpis miniaturki 1

Krata w bramie szkoły protestanckiej w Kecskemét

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ogrodzenie kościoła protestanckiego przy Városligeti fasor 5

Podpis miniaturki 1

Zdobienie drzwi tego kościoła

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pawilon zoo, Állatkerti krt. 6, architekci Károly Kós, Dezső Zrumeczky, 1909-1912

Realizacje w duchu Arts and Crafts mają szczególnie wiele elementów z metalu: krat i okuć, ale i inne nurty secesji wykorzystywały tego rodzaju dekoracje.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Ogrodzenie w Instytucie Niewidomych, Ajtósi Dürer sor 39

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Akademia Muzyczna, Liszt Ferenc tér, 1907

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Metalowe balustrady w pałacu Gresham

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Akademia Muzyczna, Liszt Ferenc tér, 1907

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Dom handlowy, Deák Ferenc út. 17, architekci Sámuel Révész, József Kollár, 1912

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Wejście do domu Bedő, Honvéd ut. 3

Podpis miniaturki 1

Budapeszt, Regi posta ut.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Wejście do łaźni Hungária-fürdő, Dohány út.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Síp ut. 16-18

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Krata w bramie pałacu Gresham

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Dekoracja balkonu kamienicy przy Pannónia út. 6

Węgierska secesja to nie tylko oryginalne rodzime osiągnięcia, to także dzieła znakomicie wpisujące się w najbardziej utożsamiany z secesją francusko-belgijski nurt tego stylu…

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Honvéd út. 3, architekt Emil Vidor, 1903

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Népszínház út. 22, architekt Emil Vidor, 1906

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Március 15. tér

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Városligeti fasor 47, architekci Albert Körössy, Arthur Sebestyén, 1899

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Szervita tér 3, architekci Henrik Böhm, Ármin Hegedüs, 1906

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Aulich út. 3, architekt Albert Körössy, 1901

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Városligeti fasor 33, architekt Emil Vidor, 1905

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Városligeti fasor 24, architekt Emil Vidor, 1902

…pokryte tak charakterystycznymi dla secesji motywami roślinnymi i zwierzęcymi.

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Pawie jako dekoracja balkonu kamienicy przy Aulich út. 3

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Kamienica w centrum

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Paulay Ede út. 37

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Mária út. 11

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Żaba jako wspornik balkonu kamienicy przy Aulich út. 3

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Városligeti fasor 23

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Városligeti fasor 33

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Motyw pawia na willi Körössyego przy Városligeti fasor 47

Podpis miniaturki 1

Budapeszt. Kamienica w centrum

Wzór: The Studio